การทำลูกประคบสด-แห้ง ประโยชน์-วิธีประคบ-ข้อควรระวัง-การเก็บรักษา

การทำลูกประคบสด และแห้ง
ประโยชน์-วิธีประคบ-ข้อควรระวัง-การเก็บรักษา

จัดทำโดย อ.หมอสุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

 B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM.  แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

การทำลูกประคบสด

     วัตถุส่วนประกอบ

ที่	ชื่อสมุนไพร	น้ำหนัก (กรัม)	สรรพคุณ
1	ไพลสด	500	แก้ฟกบวม เคล็ดยอก ขับลม ท้องเดิน และช่วยขับระดูนิยมใช้เป็นยาหลังคลอดบุตร
2	ผิวมะกรูดสด ใบมะกรูดสด	100	ขับลมในลำไส้ ขับระดู ขับผายลมแก้ไอ แก้อาเจียนเป็นโลหิตแก้ช้ำใน ดับกลิ่นคาว
3	ตะไคร้สด	200	บำรุงไฟธาตุ  แก้โรคทางเดินปัสสาวะ ขับลมในลำไส้ทำให้เจริญอาหาร  แก้คาว
4	ใบมะขามแก่สด ใบส้มป่อยสด	100	ขับเสมหะในลำไส้  แก้บิด แก้ไอ ต้มเอาน้ำโกรกศีรษะเด็กเช้ามืด แก้หวัดคัดจมูกถ่ายเสมหะ ล้างเมือกมันในลำไส้ แก้บิด  ฟอกโลหิตระดู ประคบให้เส้นเอ็นหย่อน
5	ขมิ้นชันสด ขมิ้นอ้อยสด	100	แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน สมานแผล ขับลม แก้ท้องร่วง แก้ไข้เพื่อดี คลั่งเพ้อ แก้ไข้เรื้อรังตำพอก แก้ฟกบวม อักเสบ แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว สมานลำไส้ ขับปัสสาวะ แก้ระดูขาว
6	พิมเสนเกล็ด	30	แก้ลมวิงเวียนหน้ามืด บำรุงหัวใจ ทำจิตใจให้ชุ่มชื่น แก้ปวดท้อง แก้แผลสด / เรื้อรัง
7	การบูร	30	แก้คัน เกลื่อนฝี แก้เคล็ดขัดยอก บวม แก้ปวดข้อ แก้ปวดเส้นประสาท ปวดท้องแก้ปวดตามเส้น บำรุงธาตุ ทำให้อาหารงวด ขับลมในลำไส้ แก้ธาตุพิการ  กระจายลม
8	เกลือแกง	40	รักษาผิวหนังให้สะอาดกันกลากเกลื้อนและพยาธิผิวหนัง รักษาท้องไม่ให้อาหารบูด
	รวม	1,100

      ขั้นตอนการทำ

1.   นำไพลสด,  ผิวมะกรูด หรือใบมะกรูดสด,  ตะไคร้สด,  ใบมะขาม หรือใบส้มป่อยสด, ขมิ้นชัน    หรือขมิ้นอ้อยสดหั่นบางๆ ตำพอหยาบๆ

2.  ใส่พิมเสน,  การบูร,  และเกลือแกง  ผสมรวมกัน

3.  ห่อเป็นลูกประคบหนักลูกละ 100 กรัม ด้วยผ้าขาว 

ขนาด 35 ซ.ม. x 35 ซ.ม. มัดด้วยเชือกยาว 1 เมตร

ถ้าหากต้องการลูกประคบหนักลูกละ 150 กรัม  ห่อด้วยผ้าขาว  ขนาด 50 ซ.ม. x 50 ซ.ม.

การทำลูกประคบแห้ง

     วัตถุส่วนประกอบ

ที่	ชื่อสมุนไพร	น้ำหนัก (กรัม)	สรรพคุณ
1	ไพลแห้ง	300	แก้ฟกบวม เคล็ดยอก ขับลม ท้องเดิน และช่วยขับระดู นิยมใช้เป็นยาหลังคลอดบุตร
2	ใบมะกรูดแห้ง	100	แก้ไอ แก้อาเจียนเป็นโลหิต แก้ช้ำใน ดับกลิ่นคาว
3	ตะไคร้แห้ง	200	บำรุงไฟธาตุ  แก้โรคทางเดินปัสสาวะ ขับลมในลำไส้ ทำให้เจริญอาหาร  แก้คาว
4	ใบมะขามแก่แห้ง ใบส้มป่อยแห้ง	200	ขับเสมหะในลำไส้  แก้บิด แก้ไอ ต้มเอาน้ำโกรกศีรษะเด็กเช้ามืด แก้หวัดคัดจมูก ถ่ายเสมหะ ล้างเมือกมันในลำไส้ แก้บิด ฟอกโลหิตระดู ประคบให้เส้นเอ็นหย่อน
5	ขมิ้นชันแห้ง ขมิ้นอ้อยแห้ง	100	แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน สมานแผล ขับลม แก้ท้องร่วง แก้ไข้เพื่อดี คลั่งเพ้อ แก้ไข้เรื้อรัง  ตำพอก แก้ฟกบวม อักเสบ แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว สมานลำไส้ ขับปัสสาวะ แก้ระดูขาว
6	พิมเสนเกล็ด	30	แก้ลมวิงเวียนหน้ามืด บำรุงหัวใจ ทำจิตใจให้ชุ่มชื่น แก้ปวดท้อง แก้แผลสด / เรื้อรัง
7	การบูร	30	แก้คัน เกลื่อนฝี แก้เคล็ดขัดยอก บวม แก้ปวดข้อ แก้ปวดเส้นประสาท ปวดท้อง แก้ปวดตามเส้น บำรุงธาตุ ทำให้อาหารงวด ขับลมในลำไส้ แก้ธาตุพิการ  กระจายลม
8	เกลือแกง	40	รักษาผิวหนังให้สะอาดกันกลากเกลื้อนและพยาธิผิวหนัง รักษาท้องไม่ให้อาหารบูด
	รวม	1,000

       ขั้นตอนการทำ

1.   นำไพล,  ใบมะกรูด,  ตะไคร้,  ใบมะขาม หรือใบส้มป่อย, ขมิ้นชัน  หรือขมิ้นอ้อยหั่นบางๆ  ตากแห้ง / อบ
2.   ใส่พิมเสน,  การบูร,  และเกลือแกง  ผสมรวมกัน
3.   ห่อเป็นลูกประคบหนักลูกละ100 กรัม ด้วยผ้าขาว 
      ขนาด 35ซ.ม. x 35 ซ.ม. มัดด้วยเชือกยาว 1 เมตร

ประโยชน์ของการประคบ  จากตัวยาสมุนไพรและความร้อน) 1. บรรเทาอาการปวดเมื่อย 2. ช่วยลดอาการบวม อักเสบของกล้ามเนื้อ เอ็น ข้อต่อหลัง 24 - 48 ชั่วโมง 3. ลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ 4. ช่วยให้เนื้อเยื่อ พังผืด ยืดตัวออก 5. ลดการติดขัดของข้อต่อ 6. ลดอาการปวด 7.ช่วยเพิ่มการไหลเวียนของโลหิต    วิธีการประคบ  1. นำลูกประคบที่ได้ไปนึ่งในหม้อนึ่ง ใช้เวลานึ่งประมาณ 15 - 20 นาที  2. นำลูกประคบที่รับความร้อนได้ที่แล้วมาประคบคนไข้ที่มีอาการต่างๆ โดยสับเปลี่ยนลูกประคบ  3. จัดท่าคนไข้ให้เหมาะสม เช่น นอนหงาย นั่ง นอนตะแครง ขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่จะทำการประคบสมุนไพร  4. นำลูกประคบที่รับความร้อนได้ที่แล้วมาประคบบริเวณที่ต้องการประคบ       (การทดสอบความร้อนของลูกประคบคือ แตะที่ท้องแขนหรือหลังมือ)  5. ในการวางลูกประคบบนผิวหนังคนไข้โดยตรงในช่วงแรกๆ ต้องทำด้วยความเร็วไม่วางแช่นานๆ เพราะคนไข้จะทนร้อนไม่ได้มาก  ข้อควรระวังในการประคบสมุนไพร 1.      ไม่ควรใช้ลูกประคบที่ร้อนเกินไป โดยเฉพาะบริเวณผิวหนังที่เคยเป็นแผลมาก่อนหรือบริเวณที่มีกระดูกยื่น และต้องระมัดระวังเป็นพิเศษในผู้ป่วย 2.      โรคเบาหวาน อัมพาต ในเด็กและผู้สูงอายุ เพราะมักมีความรู้สึกในการรับรู้และตอบสนองช้าอาจทำให้ผิวหนังไหม้พองได้ง่าย 3.      ไม่ควรใช้การประคบสมุนไพรในกรณีที่มีอาการอักเสบ บวม แดง ร้อน ในช่วง 24 ชั่วโมงแรกเพราะจะทำให้อักเสบบวมมากขึ้นและอาจมีเลือดออกมากตามมาได้  4. หลังจากประคบสมุนไพร เสร็จใหม่ ๆ ไม่ควรอาบน้ำทันที เพราะจะไปล้างตัวยาจากผิวหนังและร่างกายยังไม่ สามารถปรับตัวได้ทัน อาจทำให้เกิด เป็นไข้ได้  การเก็บลูกประคบสมุนไพร  ลูกประคบสมุนไพรที่ใช้ครั้งหนึ่งแล้วสามารถเก็บไว้ได้นาน 3-5 วัน หลังจากใช้แล้วควรผึ่งลูก ประคบให้แห้ง เก็บใส่ถุงหรือภาชนะปิดฝาให้แน่น แช่ตู้เย็นจะเก็บได้นานขึ้น 7 วัน ให้สังเกตถ้าลูกประคบมีเชื้อราปรากฏให้เห็นและมีกลิ่นเหม็นเปรี้ยว หรือสีเหลืองจางลง แสดงว่าตัวยาเสียไม่มีคุณภาพไม่ควรนำมาใช้อีกต่อไปเพราะจะใช้ไม่ได้ผล