การใช้ยาเฉพาะโรค 40 ขนาน เวชกรรมไทย เล่ม 2

เวชกรรมไทย เล่ม 2

การใช้ยาเฉพาะโรค 40 ขนาน

จัดทำโดย อ.หมอสุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

 B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM.  แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

เวชกรรมไทย เล่ม 2

บทที่ 10

การใช้ยาเฉพาะโรค 40 ขนาน

การใช้ยาเฉพาะโรค 40 ขนาน
ประเภทยาสำหรับแก้ไข้
1.ยาจันทลีลา	4.ยาจันทหฤทัย
2.ยามหานิลแท่งทอง	5.ยาจันทร์สามโลก
3.ยาประสะจันทน์แดง
ประเภทยาหอมบำรุงหัวใจ
1.ยาหอมเทพวิจิตร	3.ยาหมอินทจักร์
2.ยาหอมทิพโอสถ	4.ยาหอมแท่งทอง (ยาผง)
ประเภทยาสำหรับโรคทางเดินอาหาร
1.ยาประสะกะเพรา	4.ยาเหลืองปิดสมุทร
2.ยาประสะกานพลู	5.ยาเหลืองโสฬส
3.ยาประสะกระเทียม	6.ยาธาตุบรรจบ
ประเภทยาสำหรับโรคกระษัย (ความเสื่อมโทรมของร่างกาย)
1.ยาประสะเจตพังคี	3.ยาเนาวหอย
2.ยาธรณีสัณฑะฆาต
ประเภทยาสำหรับโรคระบบทางเดินปัสสาวะ
1.ยาแก้ปัสสาวะพิการ	4.ยาแก้ปัสสาวะเป็นโลหิต
2.ยาแก้ปัสสาวะมากเกินไป	5.ยาแก้กระษัย
3.ยาแก้ปัสสาวะไม่ออก
ประเภทยาสำหรับโรคผิวหนัง
1.ยาชำระน้ำเหลือง	3.ยาแก้เม็ดผื่นคันตามตัว
2.ยาแก้พยาธิเกิดตามผิวหนัง
ประเภทยาสำหรับโรคโลหิตระดูสตรี
1.ยาบำรุงโลหิต	3.ยาไฟประลัยกัลป์
2.ยาประสะไพล	4.ยาขับโลหิต
ประเภทยาสำหรับเด็ก
1.ยาตรีหอม	3.ยาประสะเปราะใหญ่
2.ยาแสงหมึก	4.ยามหาจักรใหญ่
ประเภทยาระบาย-ยาถ่าย
1.ยาระบาย	3.ยาตรีหอม
2.ยาธรณีสัณฑะฆาต
ยาแก้อัมพฤกษ์, อัมพาต
1.ยาแก้ลมอัมพฤกษ์, อัมพาต	2.ยาธรณีสัณฑะฆาต

การใช้ยาเฉพาะโรค 40 ขนาน

ประเภทยาสำหรับแก้ไข้

1. ยาจันทลีลา 

          วัตถุส่วนประกอบ โกฐเขมา โกฐสอ 

โกฐจุฬาลัมพา จันทน์เทศ จันทน์แดง ลูกกระดอม 

บอระเพ็ด รากปลาไหลเผือก หนักสิ่งละ 4 ส่วน 

พิมเสน หนัก 1 ส่วน 

          วิธีทำ ชนิดผง บดเป็นผง 

                    ( พิมเสน ชะมดเช็ด เป็นกระสาย )
                    ชนิดเม็ด บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

                    หนักเม็ดละ 1.5 กรัม 

          สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้ไข้สามฤดู 

          ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 4 ชม. 

            หรือ 1 ช้อนกาแฟ ได้ทุกเวลา ใช้น้ำดอกมะลิ 

            น้ำซาวข้าว เป็นกระสาย

                    ชนิดผง เด็ก ครั้งละ 1/2 – 1 ช้อนกาแฟ
                    ผู้ใหญ่ ครั้งละ 1-2 ช้อนกาแฟ 

          ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม
                             ชนิดเม็ด 30 เม็ด

2. ยามหานิลแท่งทอง

         วัตถุส่วนประกอบ เนื้อในเม็ดสะบ้ามอญสุม 

กระดูกกาสุม กระดูกงูเหลือมสุม หวายตะคร้าสุม 

เม็ดมะกอกสุม ลูกมะคำดีควายสุม ถ่านไม้สัก 

จันทน์แดง จันทน์เทศ ใบพิมเสน ใบย่านาง 

หมึกหอม หนักสิ่งละ 1 ส่วน, 

เบี้ยจั่นคั่วให้เหลือง 3 เบี้ย

         วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด ปิดทองคำเปลว 

        หนักเม็ดละ 0.5 กรัม

         สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระหายน้ำ 

         แก้หัด อีสุก อีใส


         ขนาดรับประทาน วันละ 2 ครั้ง กับน้ำสุก 

         หรือ น้ำรากผักชี แก้หัด อีสุก อีใส

                  ผู้ใหญ่ ครั้งละ 3-4 เม็ด
                  เด็ก ครั้งละ 1-2 เม็ด 

         ขนาดบรรจุ 30 เม็ด

3. ยาประสะจันทน์แดง

            วัตถุส่วนประกอบ รากเหมือดคน 

รากมะปรางหวาน รากมะนาว เปราะหอม 

โกฐหัวบัว จันทน์เทศ ฝางเสน หนักสิ่งละ 4 ส่วน, 

เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกมะลิ 

หนักสิ่งละ 1 ส่วน, จันทน์แดง หนัก 32 ส่วน

      วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด

      สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน กระหายน้ำ 

     ละลายน้ำสุก หรือน้ำดอกมะลิ

      ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมง
                       ผู้ใหญ่ ครั้งละ 1 ช้อนกาแฟ
                       เด็ก ครั้งละ 1/2 ช้อนกาแฟ 

      ขนาดบรรจุ 15 เม็ด

4. ยาจันทหฤทัย 

          วัตถุส่วนประกอบ จันทน์ทั้ง 3 กฤษณา 

กระลำพัก ขอนดอก หนักสิ่งละ 1 บาท, โกฐสอ 

โกฐจุฬาลัมพา โกฐพุงปลา โกฐก้านพร้าว 

หนักสิ่งละ 2 สลึง, โกฐหัวบัว ดอกพิกุล ดอกบุนนาค 

ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวง หนักสิ่งละ 2 สลึง 

ชะมด 1 เฟื้อง พิมเสน 1 เฟื้อง อำพัน 1 สลึง 

 แก่นพรม หัวมหากาฬ ชะเอมเทศ เนระพูสี 

หวายตะคร้า สิ่งละ 1 บาท, หวายตะมอย พิษนาศน์ 

สิ่งละ 2 สลึง, มวกแดง ไคร้เครือ สิ่งละ 1 บาท 

          วิธีทำ บดเป็นผง ละลายน้ำดอกไม้ 

           ครั้งละ 1-2 ช้อนชา รับประทาน 3 เวลา

          ขนาดรับประทาน รับประทาน 3 เวลา

          ก่อนอาหาร และก่อนนอน หรือเวลามีอาการ 

          สรรพคุณ แก้พิษไข้ พิษกาฬ เป็นไข้

         เพื่อสันนิบาต ให้จับสะท้านร้อนสะบัดหนาว 

         แก้ไข้ทั้งปวง 

5. ยาจันทร์สามโลก

          วัตถุส่วนประกอบ เกสรบัวหลวง เกสรสารภี 

เกสรบุนนาค ดอกพิกุล หัวแห้วหมู ใบย่านาง 

ใบพิมเสน ใบเท้ายายม่อม ใบมะระ ใบน้ำเต้า 

จันทน์แดง จันทน์เทศ ยาทั้งหมดนี้ 

หนักสิ่งละ 1 บาท, จันทนา เท่ายาทั้งหลาย 

          วิธีทำ บดเป็นผง ละลายน้ำดอกไม้เทศ 

          หรือน้ำจันทน์แดงต้ม และใช้จันทนา

          สรรพคุณ แก้ไข้ให้เชื่อมมัว แก้ร้อนใน 

          หรือคูถเสมหะพิการ

          ขนาดรับประทาน ฝนแทรก ใช้ 3 เวลา 

          ก่อนอาหาร และก่อนนอน 

          และเมื่อเวลามีอาการ 

ประเภทยาหอม บำรุงหัวใจ 

1. ยาหอมเทพวิจิตร

          วัตถุส่วนประกอบ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ 

ลูกกระวาน กานพลู จันทน์แดง จันทน์ขาว กฤษณา กระลำพัก ขอนดอก ชะลูด อบเชย เปราะหอม 

แฝกหอม หนักสิ่งละ 2 ส่วน, ผิวมะกรูด ผิวมะงั่ว 

ผิวมะนาว ผิวส้มตะรังกานู ผิวส้มจีน ผิวส้มโอ 

ผิวส้มเขียวหวาน หนักสิ่งละ 4 ส่วน, ผิวส้มซ่า 

หนัก 23 ส่วน, ดอกบุนนาค ดอกสารภี 

เกสรบัวหลวง ดอกบัวขม ดอกบัวเผื่อน 

หนักสิ่งละ 4 ส่วน, ชะมดเช็ด การบูร 

หนักสิ่งละ 1 ส่วน, โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว 

โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว 

โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี หนักสิ่งละ 4 ส่วน, 

เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก 

เทียนตาตั๊กแตนเทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ 

เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ หนักสิ่งละ 4 ส่วน, 

พิมเสน หนัก 4 ส่วน, ดอกมะลิ หนัก 184 ส่วน

          วิธีทำ บดเป็นผง ผสมน้ำดอกไม้เทศ 

          ทำเป็นเม็ด หนักเม็ดละ 0.2 กรัม

          สรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ 

          ขนาดรับประทาน ครั้งละ 5-7 เม็ด

          ขนาดบรรจุ 30 เม็ด

2. ยาหอมทิพโอสถ

          วัตถุส่วนประกอบ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค 

ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวง ดอกกระดังงา 

ดอกจำปา บัวจงกลนี หัวแห้วไทย กระจับ ฝาง 

จันทน์แดง จันทน์ขาว จันทน์เทศ กฤษณา ชะลูด 

อบเชย สมุลแว้ง สนเทศ ว่านน้ำ กระชาย 

เปราะหอม ดอกคำไทย ชะเอมเทศ สุรามฤต 

ข่าต้น ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ หนักสิ่งละ 4 ส่วน, 

โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง 

โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว 

โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี หนักสิ่งละ 2 ส่วน, 

เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก 

เทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ 

เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ การบูร 

หนักสิ่งละ 1 ส่วน, ชะมดเช็ด พิมเสน 

หนักสิ่งละ 2 ส่วน

          วิธีทำ ชนิดผง บดเป็นผง 

                    ชนิดเม็ด บดเป็นผงทำเป็นเม็ด 

                    หนักเม็ดละ 0.2 กรัม

          สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน ละลายน้ำดอกไม้

          หรือน้ำสุก

          ขนาดรับประทาน ชนิดผง 

                                         ครั้งละ 1/2 - 1 ช้อนกาแฟ 

                                         ชนิดเม็ด ครั้งละ 5-7 เม็ด 

          ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม

                            ชนิดเม็ด 30 เม็ด

2. ยาหอมอินทจักร์

          วัตถุส่วนประกอบ สะค้าน รากช้าพลู ขิง ดีปลี 

รากเจตมูลเพลิง ลูกผักชีลา โกฐสอ โกฐเขมา 

โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐจุฬาลัมพา 

โกฐเชียง โกฐกักกรา โกฐน้ำเต้า โกฐกระดูก, 

เทียนดำ เทียนขาวเทียนแดง เทียนข้าวเปลือก 

จันทน์แดง จันทน์เทศ เถามวกแดง เถามวกขาว 

รากย่านาง เปลือกชะลูด อบเชย เปลือกสมุลแว้ง 

กฤษณา กระลำพัก บอระเพ็ด ลูกกระดอม กำยาน 

ขอนดอก ชะมดเช็ด ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ 

ลูกกระวาน กานพลู รากไคร้เครือ อำพันแดง 

ดอกสารภี ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกจำปา 

ดอกกระดังงา ดอกมะลิ ดอกคำไทย ฝางเสน 

ดีงูเห่า ดีหมูป่า ดีวัว พิมเสน หนัก สิ่งละ 1 ส่วน

          วิธีทำ ชนิดผง บดเป็นผง 

                    ชนิดเม็ด บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

                    หนักเม็ดละ 0.2 กรัม

          สรรพคุณ แก้ลมคลื่นเหียน อาเจียน 

ใช้น้ำลูกผักชี เทียนดำต้น 

แก้ลมปลายไข้ ใช้ก้านสะเดา ลูกกระดอม 

และบอระเพ็ด ต้มเอาน้ำ ถ้าหาน้ำกระสายไม่ได้ 

ให้ใช้น้ำสุกแทน

          ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชั่วโมง 

                    ชนิดผง ครั้งละ 1/2-1 ช้อนกาแฟ 

                    ชนิดเม็ด ครั้งละ 5-10 เม็ด

          ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม

                             ชนิดเม็ด 30 เม็ด

4. ยาหอมแท่งทอง ( ยาผง) 

ขนานที่ 1

           วัตถุส่วนประกอบ (ขนาน 1) จันทน์แดง 

จันทน์เทศ จันทนา อำพันทอง โกฐหัวบัว 

โกฐเขมา โกฐเชียง เทียนดำ เทียนแดง 

เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวพาณี 

เกล็ดหอยเทศ หญ้าฝรั่น ชะมดเชียง พิมเสน 

สัตตะเขา เนาวเขี้ยว หนักสิ่งละ 1 สลึง, โคโรค 

คูลิก่า มูลม่าเหมี่ยว ไข่มุก หนักสิ่งละ 1 สลึง, 

ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกมะลิ 

มวกแดง มวกขาว สุรามะริด แฝกหอม 

หนักสิ่งละ 1 บาท

          วิธีทำ ทำผง บดด้วยน้ำดอกกุหลาบ 

                    หรือน้ำดอกมะลิ หรือน้ำดอกไม้เทศ 

                    ปั้นเป็นเม็ด ปิดทองคำเปลว 

                    เท่าเม็ดพริกไทย

          สรรพคุณ แก้หอบ แก้สะอึก แก้เสลดตีขึ้น 

            แก้ใจสวิงสวาย มืดหน้า มัวตา 

            ละลายน้ำดอกไม้แทรกพิมเสน

          ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1-3 เม็ด 

            ก่อนอาหาร 3 เวลา หรือเวลามีอาการ

ยาหอมแท่งทอง (ขนานที่ 2)

          วัตถุส่วนประกอบ (ขนานที่ 2) โกฐจุฬาลัมพา 

โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี 

หนักสิ่งละ 2 ส่วน, เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว 

เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี 

เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ การบูร 

หนักสิ่งละ 1 ส่วน, ชะมดเช็ด พิมเสน 

หนักสิ่งละ 2 ส่วน

          วิธีทำ ชนิดผง บดเป็นผง

                    ชนิดเม็ด บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

                    หนักเม็ดละ 0.2 กรัม

          สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน ละลายน้ำดอกไม้ 

            หรือน้ำสุก

          ขนาดรับประทาน ชนิดผง 

                                         ครั้งละ 1/2 -1 ช้อนกาแฟ

                                         ชนิดเม็ด ครั้งละ 5-7 เม็ด

          ขนาดบรรจุ ชนิดผง 15 กรัม

                               ชนิดเม็ด 30 เม็ด

ประเภทยาสำหรับโรคทางเดินอาหาร 

1. ยาประสะกะเพรา

          วัตถุส่วนประกอบ พริกไทย ขิง ดีปลี กระเทียม 

น้ำประสานทองสะตุ หนักสิ่งละ 2 ส่วน, ชะเอมเทศ 

มหาหิงคุ์ หนักสิ่งละ 8 ส่วน, เกลือสินเธาว์ หนัก 1 ส่วน, 

ผิวมะกรูด หนัก 20 ส่วน, ใบกระเพราะ หนัก 47 ส่วน

          วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

                    หนักเม็ดละ 0.1 กรัม

          สรรพคุณ แก้ท้องขึ้น ท้องเฟ้อ ละลายน้ำสุก 

หรือ น้ำใบกะเพราต้ม แก้ท้องแน่น จุกเสียด 

ใช้ไพลเผาไฟ พอสุก ฝนแทรก

          ขนาดรับประทาน รับประทาน เช้า – เย็น

                    เด็กอายุ 1-3 เดือน ครั้งละ 1-2 เม็ด

                    เด็กอายุ 4-6 เดือน ครั้งละ 2-3 เม็ด

                    เด็กอายุ 7-12 เดือน ครั้งละ 4-6 เม็ด

          ขนาดบรรจุ 30 เม็ด

2. ยาประสะกานพลู

          วัตถุส่วนประกอบ เทียนดำ เทียนขาว โกฐสอ 

โกฐกระดูก กำมะถันเหลือง การบูร รากไคร้เครือ 

เปลือกเพกา เปลือกขี้อ้าย ใบกระวาน ลูกกระวาน 

ลูกผักชีลา แฝกหอม ว่านน้ำ หัวกระชาย เปราะหอม 

รากแจง กรุงเขมา หนักสิ่งละ 4 ส่วน, รากข้าวสาร 

เนื้อไม้ ลูกจันทน์ ขมิ้นชัน หนักสิ่งละ 8 ส่วน, ขิงแห้ง 

ดีปลี หนักสิ่งละ 3 ส่วน, น้ำประสานทองสะตุ ไพล 

เจตมูลเพลิงแดง สะค้าน ช้าพลู หนักสิ่งละ 2 ส่วน, 

เปลือกซิก หนัก 10 ส่วน, พริกไทย หนัก 1 ส่วน, 

กานพลู หนัก 131 ส่วน

          วิธีทำ บดเป็นผง

          สรรพคุณ แก้ปวดท้อง เนื่องจากธาตุไม่ปกติ 

            ใช้ไพลเผาไฟ ฝนกับน้ำปูนใส

            เป็นน้ำกระสายยา ถ้าหาน้ำกระสายไม่ได้ 

            ให้ใช้น้ำสุกแทน

          ขนาดรับประทาน รับประทาน ทุก 3 ชั่วโมง 

                    ผู้ใหญ่ ครั้งละ 1 ช้อนกาแฟ

          ขนาดบรรจุ 15 เม็ด

3. ยาประสะกระเทียม

          วัตถุส่วนประกอบ จันทน์เทศ จันทน์แดง 

ชะลูด เทียนขาว ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ สิ่งละ 1 บาท, 

กานพลู 3 บาท, แห้วหมู มะตูมอ่อน สิ่งละ 4 บาท, 

การบูร กำมะถันแดง สิ่งละ 5 บาท, มหาหิงส์ 1 สลึง 

เบญจกูล สิ่งละ 3 สลึง, 

กระเทียมกรอบเท่ายาทั้งหลาย

          วิธีทำ บดเป็นผง

          สรรพคุณ แก้ปวดมวนแน่นท้อง อุจจาระ

            เป็นเสมหะและโลหิต ละลายน้ำ เปลือกมะรุม 

            เปลือกขนุน

          ขนาดรับประทาน ละลายน้ำสุราแก้ปวดท้อง 

            ท้องเดิน แก้บิด ปวดมวนในท้อง 

            ใช้น้ำกานพลู ต้มละลายยา 

            รับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนโต๊ะ 

            ก่อนอาหาร 3 เวลา หรือเวลาที่มีอาการ 

            ปั้นเป็นเม็ด เม็ดละ 0.5 กรัม 

            รับประทานครั้งละ 3 เม็ด 

4. ยาเหลืองปิดสมุทร

          วัตถุส่วนประกอบ  แห้วหมู  ขมิ้นอ้อย  

เปลือกเพกา  รากกล้วยตีบ กระเทียม  ดีปลี  

ชันย้อย ครั่ง สีเสียดไทย  สีเสียดเทศ ใบเทียน  

ใบทับทิม  หนักสิ่งละ 1 ส่วน, 

ขมิ้นชันกึ่งยาทั้งหลาย 

          วิธีทำ บดเป็นผง

          สรรพคุณ แก้อุจจาระเป็นเสมหะและโลหิต 

แก้ท้องเสีย ท้องเดิน

          ขนาดรับประทาน รับประทาน

                   ครั้งละ 1-2 ช้อนชา 

                   ละลายในน้ำใบเทียน ใบทับทิม

                   ต้มรับประทาน 3 เวลาก่อนอาหาร 

                   หรือเวลามีอาการ 

                   ปั้นเม็ดหนักเม็ดละ 0.5 กรัม 

                   รับประทานครั้งละ 3 เม็ด

5. ยาเหลืองโสฬส 

          วัตถุส่วนประกอบ พริกไทย  ขิง  กระเทียม  

ข่า  กระชาย  ดีปลี  เหง้าตะไคร้  ใบกะเพรา  

ว่านร่อนทอง  ว่านกีบแรด  หอม  กะทือ  ไพล  

ผิวมะกรูด  ขมิ้นอ้อย  ว่านน้ำ ยาเหล่านี้ 

หนักสิ่งละ 1 บาท, กำมะถันเหลืองหนัก 4 บาท, 

ขมิ้นชันเท่ายาทั้งหลาย

          วิธีทำ บดเป็นผง

          สรรพคุณ แก้ลงท้อง แก้ปวดท้อง

          ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1-2 ช้อนชา 

                 ละลายน้ำขิง น้ำกระสายยา น้ำดีปลี 

                 ต้มรับประทาน 3 เวลา ก่อนอาหาร 

                 และเวลามีอาการ  

                 ปั้นเม็ดหนักเม็ดละ 0.3 กรัม 

                 รับประทานครั้งละ 5 เม็ด

6. ยาธาตุบรรจบ 

          วัตถุส่วนประกอบ ขิง โกฐเขมา โกฐพุงปลา 

โกฐเชียง โกฐสอ เทียนดำ เทียนขาว 

เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวพาณี เทียนแดง 

ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กานพลู การบูร 

เปลือกสมุลแว้ง ลูกกระวาน ลูกผักชีลา ใบพิมเสน 

รากไคร้เครือ ดีปลี เปราะหอม หนักสิ่งละ 1 ส่วน, 

โกฐก้านพร้าว หนัก 8 ส่วน, เนื้อลูกสมอไทย 

หนัก 16 ส่วน, น้ำประสานทองสะตุ หนัก 1 ส่วน

          วิธีทำ บดเป็นผง

          สรรพคุณ แก้ธาตุไม่ปกติ ท้องเสีย 

                ใช้เปลือกแค หรือเปลือกสะเดา หรือเปลือก

                ลูกทับทิม ต้มกับน้ำปูนใส

                แก้ท้อง ขึ้น ท้องเฟ้อ ใช้กระเทียม 3 กลีบ

                ทุบชง น้ำร้อน หรือใช้ใบกะเพรา 

                ต้มเป็นกระสาย ถ้าหากหาน้ำกระสาย

                ไม่ได้ ให้ใช้น้ำสุกแทน

          ขนาดรับประทาน รับประทานวันละ 3 เวลา 

                          ก่อนอาหาร

                          ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนกาแฟ

                          เด็ก ครั้งละ 1/2 ช้อนกาแฟ

           ขนาดบรรจุ 15 เม็ด

ยาแก้โรคกระษัย 

(ความเสื่อมโทรมของร่างกาย) 

1. ยาประสะเจตพังคี

         วัตถุส่วนประกอบ ดอกจันทน์ ลูกจันทน์ 

ลูกกระวาน ใบกระวาน กานพลู กรุงเขมา 

รากไคร้เครือ การบูร ลูกสมอทะเล พญารากขาว 

เปลือกหว้า เกลือสินเธาว์ หนักสิ่งละ 1 ส่วน 

พริกไทยล่อน บอระเพ็ดหนักสิ่งละ 2 ส่วน 

ข่าหนัก สิ่งละ 16 ส่วน ระย่อมหนักสิ่งละ 2 ส่วน 

เจตพังคีหนักสิ่งละ 34 ส่วน 

         วิธีทำ บดเป็นผง 

         ขนาดรับประทาน รับประทานเช้าและเย็น 

        ก่อนอาหาร ครั้งละ 1 ช้อนกาแฟ ละลายน้ำสุก 

         สรรพคุณ แก้กษัยจุกเสียด

2. ยาธรณีสันฑะฆาต 

         วัตถุส่วนประกอบ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ 

ลูกกระวาน กานพลู เทียนดำ เทียนขาว หัวดองดึง 

หัวบุก หัวกลอยหัวกระดาดขาว หัวกระดาดแดง 

ลูกเร่ว ขิง ชะเอมเทศ รากเจตมูลเพลิงแดง 

โกฐกระดูก โกฐเขมา โกฐน้ำเต้า หนักสิ่งละ 1 ส่วน 

ผักแพวแดง เนื้อลูกมะขามป้อม หนักสิ่งละ 2 ส่วน 

เนื้อลูกสมอไทย มหาหิงคุ์ การบูร หนักสิ่งละ 6 ส่วน 

รงทอง (ประสะแล้ว) หนัก 4 ส่วน ยาดำหนัก 20 ส่วน 

พริกไทยล่อน หนัก 96 ส่วน 

         วิธีทำ ต้มดื่ม 3 เวลา ก่อนอาหาร 

         ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1-2 ช้อนกาแฟ 

         สรรพคุณ แก้กษัยเส้น เถาดาน ท้องผูก

2. ยาเนาวหอย 

         วัตถุส่วนประกอบ กระดูกเสือเผา กระดูกโคเผา 

กระดูกแพะเผา กระดูกงูเหลืองเผา หนักสิ่งละ 1 ส่วน,

เปลือกหอยขมเผา เปลือกหอยแครงเผา 

 เปลือกหอยตาวัวเผา เปลือกหอยพิมพการังเผา

เปลือกนางรมเผา เปลือกหอยกาบเผา 

เปลือกหอยจุ๊บแจงเผา เปลือกหอยมุกเผา 

เปลือกหอยสังข์เผา หนักสิ่งละ 2 ส่วน, 

รากทนดี (ตองแตก) หนัก 3 ส่วน, 

รากเจตมูลเพลิงแดง หัศคุณเทศ หนักสิ่งละ 4 ส่วน, 

พริกไทยล่อน หนัก 32 ส่วน 

         วิธีทำ ต้มดื่ม 3 เวลา ก่อนอาหาร

         ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1-2 ช้อนกาแฟ

         สรรพคุณ แก้กระษัยจุกเสียด

ยาสำหรับโรคระบบทางเดินปัสสาวะ 

1. ยาแก้ปัสสาวะพิการ 

         วัตถุส่วนประกอบ ขี้เหล็กทั้ง 5 ชุมเห็ดไทยทั้ง 5 

เถาวัลย์เปรียง รากหญ้าคา หัวหญ้าชันกาด 

หัวหวายลิง รากถั่วปีบ น้ำหนักเสมอภาค 

ข้าวกล้อง 1 กำมือ สารส้มหนัก 1 บาท 

         วิธีทำ ต้มรับประทาน 3 เวลา ก่อนอาหาร 

         สรรพคุณ แก้เบาเป็นหนอง เป็นแป้ง แดง ขัด 

         ปวดแสบปวดร้อน 

2. ยาแก้ปัสสวะมากเกินไป 

         วัตถุส่วนประกอบ จันทน์ทั้ง 2 สมอทั้ง 3 

สะค้าน ผลกระดอม แฝกหอม ลูกผักชี หัวแห้วหมู 

รากช้าพลู เจตมูลเพลิง หัวข้าวเย็นจีน อ้อยแดง 

สิ่งละ เท่าๆกัน

         วิธีทำ ต้มดื่ม 3 เวลาก่อนอาหาร

         สรรพคุณ แก้ปัสสาวะมากเกินไป

3. ยาแก้ปัสสาวะไม่ออก

         วัตถุส่วนประกอบ เหง้าสับปะรด รากลำเจียก 

รากเตย หัวข้าวเย็นทั้ง 2 สารส้มหนัก 1 บาท 

หญ้าคาเท่าๆ ยาทั้งหลาย 

         วิธีทำ ต้มดื่ม 3 เวลาก่อนอาหาร

         สรรพคุณ แก้ปัสสาวะไม่สะดวก 

         ปัสสาวะหยดย้อย

4. ยาแก้ปัสสาวะเป็นโลหิต

         วัตถุส่วนประกอบ หัวข้าวเย็นทั้ง 2 

หนักสิ่งละ 40 บาท, เทียนทั้ง 5 หนักสิ่งละ 1 จอก 

(ประมาณ 15 กรัม), ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ดีปลี 

มหาสดำ หนักสิ่งละ 1 บาท, พริกไทย 1 ทะนาน 

         วิธีทำ ต้มดื่ม 3 เวลาก่อนอาหาร

         สรรพคุณ แก้ปัสสาวะเป็นโลหิต

5. ยาแก้กระษัย

         วัตถุส่วนประกอบ ขี้หล็กทั้ง 5 

แก่นแสมสาร ทั้ง 2 แก่นปรู แก่นประดุ่ ไม้สัก ฝาง 

แกแล แก่นสน ว่านน้ำ หัวแห้วหมู หนักสิ่งละ 1 บาท, 

สมอไทย 15 ผล, ฝักคูณ 3 ฝัก, ใบมะกา 

เบญจกูล หนักสิ่งละ 1 บาท 

         วิธีทำ ต้มดื่ม 3 เวลาก่อนอาหาร

         สรรพคุณ แก้กระษัยไตพิการ

ประเภทยาสำหรับแก้โรคผิวหนัง

1. ยาชำระน้ำเหลือง

         วัตถุส่วนประกอบ ขี้เหล็กทั้ง 5 ลูกสมอทั้ง 3 

ลูกมะขามป้อม ใบมะกา หัวแห้วหมู รากตองแตก 

บอระเพ็ด ขมิ้นอ้อย โกฐน้ำเต้า สิ่งละ 5 สลึง, 

เถาวัลย์เปรียงสด เอามากหน่อย, 

เทียนทั้ง 5 สิ่งละ 2 สลึง, ยาดำ 1 บาท 

         วิธีทำ ฝักราชพฤกษ์ 5 ฝัก ต้ม 3 เอา 1 

         แทรกดีเกลือ ตามธาตุหนัก-เบา กิน 

         ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1-2 ช้อนโต๊ะ 2 เวลา 

         เช้า-เย็น

         สรรพคุณ ชำระน้ำเหลืองเสีย 

2. ยาแก้พยาธิเกิดตามผิวหนัง

         วัตถุส่วนประกอบ รากทองพันชั่ง กำมะถัน 

กระเทียม ลูกสะบ้าเลือด เม็ดลำโพง เม็ดกระเบียน 

เม็ดกระเบา คางคกตายซากเผา พริกไทยล่อน 

สิ่งละเท่ากัน

         วิธีทำ บดเป็นผงละลายน้ำมันยาง 

         หรือน้ำมันมะพร้าว น้ำมันงา 

         สรรพคุณ แก้พยาธิตามผิวหนัง 

3. ยาแก้เม็ดผื่นคันตามตัว

         วัตถุส่วนประกอบ ใบสำมะงา 8 ส่วน, 

ใบเหงือกปลาหมอ 1 ส่วน 

         วิธีทำ ต้มเข้าด้วยกัน ใส่ถังแช่ไว้นานๆ 

         สรรพคุณ แก้คัน 

ประเภทยาสำหรับโรคโลหิตระดูสตรี 

1. ยาบำรุงโลหิต

         วัตถุส่วนประกอบ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ 

ดอกบุนนาค กานพลู หนักสิ่งละ 2 สลึง, 

ใบกระวาน เทียนดำ อย่างละ 1 บาท, โกฐสมอเทศ 

อบเชยเทศ พริกไทย ขิงแห้ง ดีปลี อย่างละ 2 บาท

         วิธีใช้ บดเป็นผง ละลายน้ำผึ้งกิน 

         สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้โลหิตแห้งกรัง 

         โลหิตเน่าเป็นน้ำชานหมาก 

         ถ้าโลหิตสีเหมือนน้ำซาวข้าว 

         ให้ละลายน้ำมะขามเปียก

         แทรกน้ำตาลทรายกิน 

         ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1 - 2 ช้อนชา 

         วันละ 3 เวลา ก่อนอาหาร เช้า-กลางวัน-เย็น

2. ยาประสะไพล

         วัตถุส่วนประกอบ  ผิวมะกรูด วานน้ำ กระเทียม 

หัวหอม พริกไทย ดีปลี ขิงแห้ง ขมิ้นอ้อย เทียนดำ 

เกลือสินเธาว์ หนักสิ่งละ4 ส่วน การบูร 2 ส่วน, 

ไพล 4 ส่วน

         วิธีทำ บดเป็นผง ละลายน้ำสุรา 

         หรือน้ำสุกรับประทาน

         สรรพคุณ แก้ลมจุกเสียด แก้แน่น แก้ฟกช้ำ 

         แก้โลหิตระดูพิการไม่ปกติ แก้มุตกิด 

         และขับน้ำคาวปลา 

         ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1 1/2 ช้อนชา 

        วันละ 3 เวลาก่อนอาหาร เช้า-กลางวัน-เย็น

3. ยาไฟประลัยกัลป์

         วัตถุส่วนประกอบ ขิงแห้ง พริกเทศ พริกไทย 

หนักสิ่งละ 1 บาท, ผลจันทน์ การบูร 

หนักอย่างละ 2 สลึง, แก่นแสมทะเล 4 บาท

         วิธีทำ บดเป็นผง ละลายน้ำผึ้ง

         สรรพคุณ ขับโลหิตเน่าร้ายทั้งปวง

         ขนาดรับประทาน ขนาดรับประทาน 

         รับประทาน ครั้งละ 1 - 2 ช้อนชา วันละ 3 เวลา 

         ก่อนอาหาร เช้า-กลางวัน-เย็น

4. ยาขับโลหิต

         วัตถุส่วนประกอบ ตรีกฏุก แก่นแสมทะเล 

ไฟเดือนห้า เปล้าทั้งสอง กระเทียม หญ้ายองไฟ 

(หยากไย่ไฟในครัวเรือนไม้) โลดทะนง เทียนดำ 

 ตัวยาเอาส่วนเสมอภาค 

         วิธีทำ บดเป็นผง ละลายสุรากิน

         สรรพคุณ ขับโลหิตเน่าร้ายทั้งปวง

         ขนาดรับประทาน ครั้งละ 1 - 2 ช้อนชา 

         วันละ 3 เวลา ก่อนอาหาร เช้า-กลางวัน-เย็น 

ประเภทยาสำหรับเด็ก 

1. ยาตรีหอม

         วัตถุส่วนประกอบ เนื้อลูกสมอเทศ 

เนื้อลูกสมอพิเภก เนื้อลุกมะขามป้อม ลูกผักชีลา 

หนักสิ่งละ 4 ส่วน, รากไคร้เครือ โกฐสอ ชะเอมเทศ 

น้ำประสานทองสะตุ ลูกซัดคั่ว หนักสิ่งละ 1 ส่วน, 

เนื้อลูกสมอไทย น้ำเต้าใหญ่นึ่งสุก หนักสิ่งละ 22 ส่วน 

         วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

         หนักเม็ดละ 0.2 กรัม 

         สรรพคุณ แก้เด็กท้องผูก ระบายพิษไข้

         ขนาดรับประทาน รับประทานก่อนอาหารเช้า 

                  เด็กอายุ 1-2 เดือน ครั้งละ 2-3 เม็ด 

                  เด็กอายุ 3-5 เดือน ครั้งละ 4-5 เม็ด 

                  เด็กอายุ 6-12 เดือน ครั้งละ 6-8 เม็ด 

         ขนาดบรรจุ 30 เม็ด

2. ยาแสงหมึก

         วัตถุส่วนประกอบ หมึกหอม จันทน์ชะมด 

จันทน์เทศ ดอกจันทน์ ลูกจันทน์ ลูกกระวาน 

กานพลู ใบสันพร้าหอม ใบพิมเสน ใบกะเพรา 

ดีงูเหลือม หนักสิ่งละ 4 ส่วน, ชะมด พิมเสน 

 หนักสิ่งละ 1 ส่วน 

         วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

         หนักเม็ดละ 0.2 กรัม 

          สรรพคุณ แก้ท้องขึ้น ปวดท้อง 

ละลายน้ำใบกะเพราต้ม 

แก้ตัวร้อน ละลายน้ำดอกไม้เทศ 

แก้ไอ ขับเสมหะ ละลายน้ำลูกมะแว้งเครือ 

หรือลูกมะแว้งต้น กวาดคอแก้ปากเป็นแผล 

แก้ละออง ละลายน้ำลูกเบญกานี ฝนทาปาก

2. ยาประสะเปราะใหญ่

         วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว 

โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา เทียนดำ เทียนแดง 

เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน 

ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู จันทน์เทศ 

จันทน์แดง ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกพิกุล 

เกสรบัวหลวง หนักสิ่งละ 1 ส่วน

         วิธีทำ บดเป็นผง 

         สรรพคุณ ถอนพิษไข้ตานทรางสำหรับเด็ก 

         ละลายน้ำดอกไม้เทศหรือน้ำสุกรับประทาน 

         หรือผสมน้ำสุราสุมกระหม่อม 

         ขนาดรับประทาน รับประทานทุก 3 ชม. 

         ครั้งละ 1/2 – 1 ช้อนกาแฟ 

         ขนาดบรรจุ 15 เม็ด 

4. ยามหาจักรใหญ่

         วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมา 

โกฐพุงปลา โกฐก้านพร้าว โกฐกระดูก เทียนดำ 

เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก 

เทียนเยาวพาณี สมอไทย (เอาแต่เนื้อ) สมอพิเภก 

(เอาแต่เนื้อ) มะขามป้อม (เอาแต่เนื้อ) ลูกจันทน์ 

ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู ชะเอมเทศ 

เมล็ดโหระพา ลูกผักชีลา สารส้ม ดินประสิว 

ขมิ้นอ้อย หัวกระเทียม หนักสิ่งละ 1 ส่วน, 

ยาดำสะตุ หนัก4 ส่วน, ใบกระพังโหมหนัก 30 ส่วน

         วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

         หนักเม็ดละ 0.5 กรัม 

         สรรพคุณ แก้ลมทราง แก้อาการท้องอืด 

         ท้องเฟ้อ

         ขนาดรับประทาน 
              เด็กอายุต่ำกว่า 5 ขวบ รับประทาน

              ครั้งละ 1-3 เม็ด เพิ่มและลดได้ตามส่วน 

              รับประทาน กับน้ำสุก ก่อนอาหาร เช้า-เย็น 

         ขนาดบรรจุ 10 เม็ด

ประเภทยาระบาย ยาถ่าย 

1. ยาระบาย

         วัตถุส่วนประกอบ ลูกสมอเทศ ลูกมะขามป้อม 

ลูกสมอพิเภก หนักสิ่งละ 4 บาท, รากไคร้เครือ 

รากตองแตก ใบมะกา ลูกซัดคั่ว หนักสิ่งละ 2 บาท, 

เนื้อลูกสมอไทย 10 บาท, โกฐน้ำเต้านึ่งแล้ว 20 บาท 

         วิธีทำ บดเป็นผง 

         สรรพคุณ เป็นยาระบาย 

         ขนาดรับประทาน ละลายน้ำสุกรับประทาน 

                  ครั้งละ 1 ช้อนชา วันละ 1 ครั้ง ก่อนนอน 

2. ยาธรณีสันฑะฆาต

         วัตถุส่วนประกอบ ชะเอมเทศ โกฐเขมา 

สะค้าน ดีปลี ว่านน้ำ เจตมูลเพลิง ผักแพวแดง

หนักสิ่งละ 30 กรัม, โกฐกระดูก เปลือกสมุนแว้ง 

หัวกลอย หัวกระดาดแดง หัวดองดึง กัญชาจีน 

ดอกจันทน์ เทียนดำ อบเชยเทศ หัวกระดาดขาว 

หัวบุกรอ หัวอุตพิด โหราเท้าสุนัข กานพลู 

ลูกจันทน์ เทียนขาว หนักสิ่ง 15 ส่วน, ช้าพลู 

ขิงแห้ง หนักสิ่งละ 45 ส่วน, สมอไทย มะขามป้อม 

การบูร หนักสิ่งละ 90 กรัม, มหาหิงคุ์ หนัก 120 กรัม, 

 โกฐน้ำเต้า หนัก 150 กรัม, รงทอง (ประสะแล้ว) 

หนัก 180 กรัม 

         วิธีทำ บดเป็นผง ละลายน้ำสุก 

         หรือน้ำ รับประทาน

         สรรพคุณ ถ่ายพิษลม พิษเสมหะ พิษไข้ 

         ถ่ายพิษอุจจาระธาตุ 

         ขนาดรับประทาน 
         ครั้งละ 1/2 - 2 ช้อนชา วันละ 2 ครั้ง 

         ก่อนอาหาร เช้า-ก่อนนอน 

3. ยาตรีหอม

         วัตถุส่วนประกอบ เนื้อลูกสมอเทศ 

เนื้อลูกสมอพิเภก เนื้อลุกมะขามป้อม ลูกผักชีลา 

หนักสิ่งละ 4 ส่วน, รากไคร้เครือ โกฐสอ 

ชะเอมเทศ น้ำประสานทองสะตุ ลูกซัดคั่ว 

หนักสิ่งละ 1 ส่วน, เนื้อลูกสมอไทย 

น้ำเต้าใหญ่นึ่งสุก หนักสิ่งละ 22 ส่วน 

         วิธีทำ บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด 

         หนักเม็ดละ 1.5 กรัม 

         สรรพคุณ แก้เด็กท้องผูก ระบายพิษไข้ 

         ขนาดรับประทาน รับประทานก่อนอาหารเช้า 

              เด็กอายุ 1-2 เดือน ครั้งละ 1-2 เม็ด 

              ละลายน้ำสุก แทรกเกลือ

              เด็กอายุ 3-5 เดือน ครั้งละ 5-7 เม็ด 

               ละลายน้ำสุก แทรกเกลือ

              เด็กอายุ 6-12 เดือน ครั้งละ 7-8 เม็ด 

              ละลายน้ำผลสมอไทย ต้มแทรกเกลือ 

              หรือดีเกลือ ตามธาตุหนัก-เบา 

ยาแก้อัมพฤกษ์ ,อัมพาต 

1. ยาแก้ลมอัมพฤกษ์, อัมพาต

         วัตถุส่วนประกอบ น้ำมะกรูด น้ำมะนาว 

น้ำลูกมะงั่ว เปลือกทองหลางใบมน ไพล ข่า 

ขมิ้นอ้อย กุ่มทั้งสอง กระเทียม รากเจตมูลเพลิง 

พริกไทย ผักเสี้ยนผี เกลือ การบูร ผลจันทน์ 

ดอกจันทน์ น้ำหนักส่วนเสมอภาค 

         วิธีทำ บดเป็นผง ละลายน้ำ 

         หรือน้ำเปลือกอบเชยต้ม 

         สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ อัมพาต 

         ขนาดรับประทาน 
         ครั้งละ 1-2 ช้อนชา วันละ 2 ครั้ง 

         ก่อนอาหาร เช้าและก่อนนอน 

2. ยาธรณีสันฑะฆาต 

         วัตถุส่วนประกอบ โกฐเขมา โกฐกระดูก 

เถาสะค้าน เปลือกอบเชยเทศ เปลือกสมุลแว้ง 

หัวกระดาดขาว หัวกระดาดแดง หัวกลอย หัวบุก 

หัวอุตพิด หัวดองดึง โหราเท้าสุนัข กัญชา 

กานพลู ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ เทียนดำ 

เทียนขาว หนักสิ่งละ 1 บาท, ชะเอมเทศ 

รากเจตมูลเพลิงแดง ดอกดีปลี ผักแพวแดง 

ว่านน้ำ หนักสิ่งละ 2 บาท, รากช้าพลู ขิงแห้ง 

หนักสิ่งละ 3 บาท, เนื้อลูกสมอไทย 

เนื้อลูกมะขามป้อม หนักสิ่งละ 6 บาท, 

การบูร หนัก 6 บาท, โกฐน้ำเต้า หนัก 10 บาท, 

มหาหิงคุ์ หนัก 2 ตำลึง, ยางรงทอง (ประสะแล้ว) 

หนัก 3 ตำลึง, ยาดำ หนัก 5 ตำลึง, 

พริกไทยล่อน หนักเท่ายาทั้งหลาย 

         วิธีทำ บดเป็นผง ใช้น้ำมะนาว 

         หรือน้ำมะกรูด เป็นกระสาย ปั้นเป็นเม็ด

         สรรพคุณ แก้โรคในกองกระษัยกล่อน 

         แก้กระษัยเส้น แก้ปัตตะฆาต 

         แก้ลมที่ทำให้ปากเบี้ยว

         ขนาดรับประทาน 
         ครั้งละ 1-2 ช้อนชา วันละ 2 ครั้ง 

         ก่อนอาหาร เช้า และก่อนนอน 

-----------------------------------------------------

การใช้ยาเฉพาะโรค 40 ขนาน
ประเภทยาสำหรับแก้ไข้
1.ยาจันทลีลา	4.ยาจันทหฤทัย
2.ยามหานิลแท่งทอง	5.ยาจันทร์สามโลก
3.ยาประสะจันทน์แดง
ประเภทยาหอมบำรุงหัวใจ
1.ยาหอมเทพวิจิตร	3.ยาหมอินทจักร์
2.ยาหอมทิพโอสถ	4.ยาหอมแท่งทอง (ยาผง)
ประเภทยาสำหรับโรคทางเดินอาหาร
1.ยาประสะกะเพรา	4.ยาเหลืองปิดสมุทร
2.ยาประสะกานพลู	5.ยาเหลืองโสฬส
3.ยาประสะกระเทียม	6.ยาธาตุบรรจบ
ประเภทยาสำหรับโรคกระษัย (ความเสื่อมโทรมของร่างกาย)
1.ยาประสะเจตพังคี	3.ยาเนาวหอย
2.ยาธรณีสัณฑะฆาต
ประเภทยาสำหรับโรคระบบทางเดินปัสสาวะ
1.ยาแก้ปัสสาวะพิการ	4.ยาแก้ปัสสาวะเป็นโลหิต
2.ยาแก้ปัสสาวะมากเกินไป	5.ยาแก้กระษัย
3.ยาแก้ปัสสาวะไม่ออก
ประเภทยาสำหรับโรคผิวหนัง
1.ยาชำระน้ำเหลือง	3.ยาแก้เม็ดผื่นคันตามตัว
2.ยาแก้พยาธิเกิดตามผิวหนัง
ประเภทยาสำหรับโรคโลหิตระดูสตรี
1.ยาบำรุงโลหิต	3.ยาไฟประลัยกัลป์
2.ยาประสะไพล	4. ยาขับโลหิต
ประเภทยาสำหรับเด็ก
1.ยาตรีหอม	3.ยาประสะเปราะใหญ่
2.ยาแสงหมึก	4.ยามหาจักรใหญ่
ประเภทยาระบาย-ยาถ่าย
1.ยาระบาย	3.ยาตรีหอม
2.ยาธรณีสัณฑะฆาต
ยาแก้อัมพฤกษ์, อัมพาต
1.ยาแก้ลมอัมพฤกษ์, อัมพาต	2.ยาธรณีสัณฑะฆาต

-----------------------------------------------------

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/03/blog-post.html

-----------------------------------------------------

อ้างอิง ตำราเวชกรรม เล่ม 2 กองประกอบโรคศิลปะ

จัดทำโดย อ. หมอสุชาติ ภูวรัตน์ เพื่อการศึกษา และประโยชน์ต่อสุขภาพผู้ชม ถ้าผู้ใดนำไปรักษาตนเอง และครอบครัว เมื่อหายแล้ว 

ให้ถวายกล้วยน้ำว้า 3 หวี ตักบาตร 7 เช้า รักษาศีล ภาวนาให้จิตสงบ อุทิศส่วนกุศลให้เจ้าของตำรับยา จะได้ตัดรากถอนโคน